Als je verstrikt bent geraakt in grensoverschrijdend gedrag en bij de scherven ervan staat , rijst onontkoombaar de ingewikkelde vraag: hoe nu verder? 

 

Herstelrecht als alternatief

Omdat in het strafrecht het slachtoffer vaak slechts een instrument is bij het zoeken naar waarheid en rechtvaardigheid, is in de afgelopen jaren is in Nederland gezocht naar een afdoening waarbij het slachtoffer beter zichtbaar zou worden. Hoe terecht bestraffing ook kan zijn, zij kan het herstel van het slachtoffer niet goed bewerkstelligen, allerlei  vragen niet beantwoorden en draagt maar beperkt  bij aan de verwerking van leed en pijn en de deugdelijke  vergoeding van financiële schade.

Rechtvaardigheid en recht-doen zouden veel meer in de sleutel moeten staan van het realiseren van erkenning en genoegdoening voor het individuele slachtoffer. Deze benadering is herstelrecht (‘restorative justice’) gaan heten.

Dit alternatief voor het strafrecht ontwikkelt zich de laatste decennia sterk. Het is niet gericht op straf maar op herstel van schade en leed dat aan het slachtoffer is toegebracht. 

Dat kan natuurlijk niet zomaar. Want er is tussen de betrokkenen heel veel gebeurd. Daarom kan deze vorm van rechtdoen alleen verantwoord verlopen als er een professionele, veilige en juridisch stevig gestructureerde context is. 

 

Mediation 

Herstelrecht komt tot stand in de gesprekken tussen slachtoffer en dader ten overstaan van een onafhankelijke mediator. Dat is een gecertificeerde juridisch professional die met de gesprekspartners over de erkenning van het leed spreekt en wat voor beide partijen nodig is om tot herstel en genoegdoening  te komen. Dat gebeurt met schriftelijke afspraken vooraf over bijvoorbeeld vertrouwelijkheid. Zodat ook de dader zich veilig kan weten in de gesprekken. Uiteindelijk wordt geprobeerd tot een aantal afspraken te komen over genoegdoening en vaak over toekomstig gedrag. Vaak zien de partijen elkaar immers – al of niet toevallig – nog in allerlei verbanden. Met een dergelijke afwikkeling in een vaststellingsovereenkomst wordt tussen de partijen een echte punt gezet achter de grensoverschrijding. Een gang naar de rechter is dan niet meer aan de orde.

 

De aanloop naar de mediation 

Het slachtoffer en de beschuldigde hebben eerst een individueel gesprek met de mediator. Zodat de mediator kan aftasten of herstel-mediation zou kunnen slagen.  Er moet in dit vooroverleg blijken dat de beschuldigde verantwoordelijkheid wil nemen voor het gedrag dat hem wordt verweten en dat hij kan erkennen dat hij met die normschending het slachtoffer schade heeft berokkend en de bereidheid heeft deze te vergoeden.  Dat wil echter niet zeggen dat slachtoffer en beschuldigde het in alles eens moeten zijn als het om de toedracht gaat. Wat precies is gebeurd mag in mediation discussie blijven; de mediator onderzoekt die toedracht niet en is dus niet uit op waarheidsvinding. Hij zal gaan luisteren naar twee verhalen. Dat is het verschil met de strafrechtelijke route. Als maar wel tussen partijen vaststaat dát er grenzen zijn overschreden en dat daarvoor erkenning en genoegdoening nodig is.

Deze informerende gesprekken zijn uiteraard strikt vertrouwelijk. En ze zijn kosteloos zodat er geen financiële obstakels zijn om deze route serieus te overwegen. In dit gesprek kan ook worden toegelicht hoe en onder welke voorwaarden mediationgesprekken in de praktijk gaan verlopen. 

 

De mediation zélf en de kosten

Als de mediator na het gesprek met beiden voldoende kansen ziet voor resultaat, stuurt hij de partijen een mediationovereenkomst toe. In de regel wordt afgesproken dat de beschuldigde de kosten draagt van het mediationtraject.

Nadat de overeenkomst ondertekend is teruggestuurd, nodigt hij hen beiden uit voor gezamenlijke gesprekken. Tussen deze gesprekken zit meestal circa 2 weken zodat er ook tussenpozen zijn om alles te overdenken wat is gezegd. Omdat de bemiddeling op basis van vrijwilligheid plaatsvindt mogen de partijen de mediation op ieder gewenst moment beëindigen. Zij zijn dan weer terug bij af en kunnen niets met hetgeen tussen hen is besproken. In de praktijk zien we dat partijen hun traject af willen maken.

De mediator zorgt voor de verslaglegging en ontwerpt de slotovereenkomst waarin afspraken zijn opgenomen over de genoegdoening en –als dat nodig is- over de toekomstige omgang. 

 

Waar kies je voor? Raadpleeg ook je hulpverlener.

Voor welk traject kies je? De aangifte bij Justitie kan in het verlengde liggen van wat het slachtoffer nodig heeft. Herstelrecht is daarnaast een volwaardig alternatief en allerminst een doofpot. De keuze maakt het slachtoffer uiteindelijk zelf. Het is verstandig je daarin te laten bijstaan door een hulpverlener die met jou kan afwegen met welk traject jij het meest geholpen bent.